W anatomii człowieka jama ustna jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego. W niej następuje wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu i przygotowanie go do dalszego trawienia. Pokarm zostaje rozdrabniany, miażdżony i mieszany ze śliną, która zawiera enzym trawienny amylazę ślinową (ptialinę). Dorosły człowiek ma 32 zęby, 16 w szczęce i 16 w żuchwie:

• 4 siekacze

• 2 kły

• 4 zęby przedtrzonowe

• 6 trzonowych

U dzieci występuje 20 zębów mlecznych (brak trzonowych). Siekacze służą do odgryzania kęsów, kły do rozrywania pokarmu, a zęby trzonowe i przedtrzonowe do jego rozcierania. W trakcie żucia pokarmu jest on zwilżany śliną wydzielaną przez ślinianki czyli gruczoły ślinowe których przewody uchodzą do jamy ustnej. W ślinie rozpuszczane są cząsteczki pokarmu, na których obecność wyczulone są rozmieszczone na języku kubki smakowe. Dzięki nim wyczuwamy: konsystencję, temperaturę, smak, zapach i to czy dany pokarm nadaje się do spożycia.

Po uformowaniu kęsa pokarmowego zostaje on przekazany do dalszej części przewodu pokarmowego w akcie połykania.

GARDŁO

Gardło (łac. pharynx) - wspólny odcinek dróg oddechowych i pokarmowych, stanowiący przedłużenie jamy ustnej i jamy nosowej, przechodzący dalej w przełyk i krtań. Gardło zbudowane jest z mięśni poprzecznie prążkowanych pokrytych od zewnątrz tkanką łączną, a od wewnątrz błoną śluzową. Gardło ciągnie się od podstawy czaszki, aż do miejsca przejścia w przełyk, to jest do wysokości szóstego kręgu szyjnego. Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany boczne. Na ścianach bocznych znajdują się ujścia trąbek słuchowych, otoczone wałami trąbkowymi i skupiskiem tkanki chłonnej tworzącymi migdałki trąbkowe. W miejscu przejścia sklepienia gardła w ścianę tylną jest skupisko tkanki limfatycznej, migdałek gardłowy - trzeci migdał. W ścianie przedniej gardła, idąc od góry, widoczne są nozdrza tylne, łączące jamę nosową z gardłem, poniżej znajduje się cieśń gardzieli, przez którą jama ustna komunikuje się z jamą gardłową. Najniżej znajduje się wejście do krtani.

PRZEŁYK

Żołądek (łac. gaster, ventriculus) to narząd, stanowiący część przewodu pokarmowego, którego zasadniczą rolą jest trawienie zawartych w przyjmowanym pokarmie białek (nie następuje więc trawienie tłuszczów, a trawienie cukrów jest przez niskie pH żołądka wręcz hamowane). Żołądek wydziela sok żołądkowy, który zawiera enzymy trawienne:

• podpuszczka - ścina białko w mleku

• pepsyna - zapoczątkowuje trawienie białek

W żołądku znajduje się kwas solny, który uaktywnia enzymy trawienne.

Położenie

U człowieka żołądek znajduje się w jamie brzusznej na wysokości od Th11 (11. kręgu piersiowego) (wpust żołądka) do L3 (3. kręgu lędźwiowego).

Budowa

Żołądek ma kształt workowaty, z przełykiem łączy się za pomocą wpustu żołądka (cardia), a z dwunastnicą łączy go odźwiernik (pylorus), otwór otoczony silną mięśniówką okrężną, która rozszerza się i zwęża w zależności od różnicy pH między środowiskami.

Wielkość

Wielkość żołądka jest zmienna i zależy od jego wypełnienia , napięcia jego ścian oraz pozycji ciała

Długość żołądka: 25-30 cm
Szerokość żołądka: 12-14 cm
Pojemność: 1000-3000 ml

Warstwy

Ściana żołądka zbudowana jest z następujących warstw (idąc od wewnątrz):

• błony śluzowej

• błony mięśniowej (mięśniówka)

• błony surowiczej

Mięśniówka żołądka zbudowana jest z trzech warstw mięśni; (od zewnątrz) podłużnej, okrężnej i skośnej.

Wewnętrzną warstwę wyścielającą wnętrze żołądka stanowi błona śluzowa. W błonie śluzowej znajdują się gruczoły, które zawierają następujące rodzaje komórek:

• okładzinowe - wydzielające kwas solny

• główne - wydzielające enzym pepsynę trawiący białko

• śluzowe - wydzielające śluz, który chroni komórki okładzinowe, główne oraz inne wchodzące w skład błony śluzowej przed trawiącym działaniem kwasu solnego

W błonie śluzowej żołądka rozróżniamy 2 rodzaje gruczołów:

• gruczoły żołądkowe właściwe – jest ich duża liczba (ok. 100 na 1mm˛.), w okolicach dna i trzonu

• gruczoły odźwiernikowe – występują w części odźwiernikowej żołądka

Ze względu na wydzielanie przez błonę śluzową żołądka kwasu solnego pH treści żołądkowej może dochodzić nawet do 4, co oznacza, że jest to silny kwas. Pokarm, zbierający się w żołądku, ulega trawieniu pod wpływem soku żołądkowego. Z zewnątrz żołądek pokryty jest błoną surowiczą.

Funkcje

• rozdrabnia pokarm

• wyjaławia pokarm

• trawi białka i tłuszcze

Szczególną budowę ma żołądek u przeżuwaczy, podobne skomplikowanie i specjalizację wykazuje też żołądek u leniwców.

Jelito cienkie - przewód, który ciągnie się od żołądka aż do jelita grubego, od którego oddziela je zastawka krętniczo-kątnicza. Zajmuje ono okolicę pępkową, podbrzuszną i obie okolice biodrowe, a częściowo i miednicę małą. Długość jego zależy od indywidualnych genów. Najdłuższe zanotowane ludzkie jelito cienkie miało około 11 m. Średnio mierzy 4 - 5 m, a średnica 3—5 cm. Jelito cienkie dzielimy na dwunastnicę, jelito czcze i kręte. Do dwunastnicy doprowadzany jest sok trzustkowy (o odczynie zasadowym około 2,5 litra na dobę) oraz żółć (wytwarzana w wątrobie około litra na dobę). W błonie śluzowej jelita cienkiego występują liczne gruczoły, wydzielające sok jelitowy lub zasadowy śluz (około 2 litrów na dobę). Błona śluzowa ma również mnóstwo malutkich, unerwionych wypustek, do których dochodzą bardzo cienkie naczynia krwionośne i limfatyczne. Każda wypustka kosmek ma na sobie mikrokosmki. Wchłania mleczko pokarmowe i za pomocą krwi dostarcza pożywienie do każdej żywej komórki organizmu. W jelicie cienkim odbywa się końcowe trawienie pokarmów: cukrów złożonych do glukozy względnie fruktozy, tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu oraz białek do aminokwasów. Stąd cukry proste i aminokwasy są wchłaniane do krwi, a kwasy tłuszczowe zarówno do krwi jak i limfy.

Ruchy jelita cienkiego

Jelito grube dzieli się na jelito ślepe (kątnicę), okrężnicę i odbytnicę. Okrężnicę z kolei dzielimy na:

• okrężnicę wstępującą

• okrężnicę poprzeczną (poprzecznica)

• okrężnicę zstępującą

• i okrężnicę esowatą (esicę).

Długość wszystkich tych odcinków wynosi ok. 1,5 m. Jelito ślepe (dawna historyczna nazwa to - ślepa kiszka, łac. caecum) leży w prawej okolicy biodrowej. Jest ono od jelita cienkiego oddzielone tzw. zastawką Gerlacha inaczej zwaną zastawką Bauhina. Od jelita ślepego odchodzi wyrostek robaczkowy. Jelito ślepe przechodzi w okrężnicę wstępującą, która znowu pod wątrobą zagina się (tzw. zagięcie wątrobowe okrężnicy) i biegnie mniej więcej poziomo w stronę lewą jako okrężnica poprzeczna; ta z kolei w lewym podżebrzu, pod śledzioną, znowu się zagina (zagięcie śledzionowe okrężnicy) i biegnie w dół jako okrężnica zstępująca. Wreszcie przechodzi w esicę (okrężnica esowata, potocznie zwana esicą). Nazwa tego odcinka okrężnicy pochodzi od jej kształtu litery S. Jest skierowana początkowo łukiem wypukłym ku stronie prawej, a następnie zakręca w dół przechodząc w odbytnicę. Esica ma czasem długą krezkę i ulega skrętowi. Skręt esicy jest jedną z postaci niedrożności jelit i jako taki może stanowić stan zagrożenia życia. Niedrożność jelit ze skręcenia (popularnie nazywany "skrętem kiszek" łac.ileus) polega na skręceniu się jelita dookoła osi długiej, powodujące jego zatkanie i dodatkowo uciśnięcie naczyń krwionośnych, co grozi niedokrwieniem, a następnie martwicą części jelita). Esica przechodzi wreszcie w odbytnicę.

Jelito grube ma charakterystyczną budowę, jego ściany są pofałdowane i pozagłębiane. Budowa ściany jelita grubego jest podobna do budowy jelita cienkiego.

GRUCZOŁY UKŁADU POKARMOWEGO

Położenie

Budowa makroskopowa

W budowie anatomicznej wątroby wyróżnia się dwie powierzchnie:

Unaczynienie

Unerwienie

Regeneracja wątroby

Funkcje

Duże i wydajne laboratorium chemiczne

We wnętrzu wątroby, jak w dużym obiekcie przetwórczym znajdują się tysiące „hal produkcyjnych” tzw. zrazików oraz „stanowisk roboczych” – pojedynczych komórek przetwarzających składniki pokarmu zwanych hepatocytami. Zraziki są kanalizowane rozgałęzieniami: Tętnicą wątrobową i żyłą wrotną. Oba naczynia doprowadzają do wątroby produkty trawienia. Żyły te rozgałęziają się w wątrobie na coraz cieńsze, otaczające w końcu pojedyncze komórki wątroby, zwane hepatocytami. Komórki wątrobowe - hematocyty - pełnią dwie role: - przetwarzają składniki odżywcze z wchłoniętych w jelitach surowców na takie, jakich potrzebuje nasz organizm i odtruwają ciało z substancji toksycznych.

Przemiana składników odżywczych

W zrazikach i hapatocytach wątroby trwa ogromna i skomplikowana przemiana składników dostarczonych z pożywieniem. Przetwarzane są białka, tłuszcze, węglowodany, składniki mineralne i witaminy. Celem przemian biochemicznych jest dostarczenie naszemu organizmowi odpowiednio przetworzonych produktów tej przemiany: aminokwasów, związków energetycznych, hormonów i innych niezbędnych dla życia substancji

Wątroba a metabolizm węglowodanów

Jedną z najważniejszych funkcji narządu jest przemiana glukozy, która wchłonięta w jelitach zostaje chemicznie „zagęszczona” i tworzy tzw. glikogen. Ten zapasowy wielocukier (zwany też zwierzęcą skrobią) jest magazynowany w wątrobie i zapewnia utrzymywanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi w sytuacji jej niedoboru. Dzięki tzw. buforowaniu, czyli szybkiemu ponownemu rozkładaniu się do glukozy zapobiega niedocukrzeniu w okresach międzyposiłkowych.

Wątroba a metabolizm białek

Wątroba uczestniczy też w przetwarzaniu białek z pokarmu w białko „ludzkie”. Udział wątroby polega na tworzeniu i przemianach niektórych aminokwasów, które są podstawową jednostką "budulcową" ludzkiego białka. Białka z pokarmów są stopniowo rozkładane, aż do pojedynczych aminokwasów. Następnie, w zależności od bieżących potrzeb naszego organizmu – są łączone we właściwej kolejności – tworząc w ten sposób nowe białko niezbędne do regeneracji lub budowy naszego ciała. Dzięki swym zdolnościom syntezy chemicznej wątroba wytwarza i wydziela do krwi np. ważne fizjologicznie białka osoczowe, enzymy oraz substancje odpowiedzialne za krzepliwość krwi.

Wątroba a metabolizm tłuszczów

Narząd pełni ważną rolę w metabolizmie tłuszczów. Tłuszcze wchłonięte w jelitach dostają się do wątroby i znaczna część z nich jest zużyta do produkcji niezbędnych organizmowi substancji fizjologicznych. Najważniejszą z tych substancji jest cholesterol i lipoproteiny różnej gęstości stanowiące kompleks tłuszczów i białek. W wątrobie dokonuje się również przemiana cukrów i białek na tłuszcze oraz spalanie kwasów tłuszczowych. Ponadto dokonuje się wytwarzanie mocznika z amoniaku produkowanego w trakcie przekształcania aminokwasów w ketokwasy.

Wątroba, cholesterol i żółć – czyli dobre trawienie tłuszczu

Skojarzenie - wątroba i cholesterol nie powinno być przyjmowane negatywnie.Komórki wątroby produkują bezustannie z cholesterolu żółć – bez której nie byłoby możliwe trawienie tłuszczów oraz wchłanianie wielu cennych rozpuszczalnych w nim witamin. Żółć zbierana jest przez sieć delikatnych kanalików, uchodzących do dużego przewodu, którym doprowadzana jest do przejściowego magazynu - woreczka żółciowego. Z woreczka żółciowego żółć wprowadzana jest poprzez drogi żółciowe do dwunastniy, w której dokonuje się trawienie tłuszczu. Zresztą sam cholesterol w odpowiednich ilościach (i składzie chemicznym) jest niezbędnym składnikiem hormonów (płciowych i innych) oraz uczestnikiem funkcji układu nerwowego, którego niedobór powoduje zaburzenia samopoczucia i skłonności depresyjne.

Wątroba jako magazyn organizmu

Wątroba jest olbrzymim magazynem ustroju. Magazynuje wspomniane już wyżej „paliwo zapasowe” komórek jakim jest glikogen, jak też gromadzi tłuszcze. Ponadto w swych komórkach przechowuje witaminy A, D, B12 i znaczne ilości żelaza. Wszystkie te substancje w odpowiednim czasie uwalnia do krwiobiegu, tak aby dotarły do komórek całego organizmu. Najważniejsze w tym wtórnym zasilaniu są: glikogen i witaminy. Przykładowo zapasy witaminy A wystarczają na okres ok. 1-2 lata, a witaminy D i B12 nie zabraknie dzięki dobrze zaopatrzonej wątrobie przez prawie cały rok.
Wątroba odtruwa organizm
Wątroba jest najważniejszym (obok nerek) narządem odtruwającym organizm z trucizn, zarówno dostarczanych z zewnątrz, jak i produkowanych na miejscu. Szczególnie istotna jest funkcja oczyszczania krwi ze składników niepotrzebnych już organizmowi lub wręcz trujących. Po wchłonięciu z jelit produktów przemiany materii krew zawiera wiele toksyn chemicznych i organicznych. Są to chemiczne zanieczyszczenia żywności, toksyny roślinne, zwierzęce i bakteryjne, hormony wydzielane w nadmiarze, cząstki chemiczne niektórych leków itp. Wszystkie te substancje są neutralizowane w wątrobie w wyniku skomplikowanych reakcji chemicznych i wydalane do żółci jako nieszkodliwe. Z tą czynnością wiąże się także inaktywacja czyli unieczynnienie wielu hormonów, które w przeciwnym razie nieustannie pobudzałyby niekorzystnie różne narządy.

Wątroba człowieka-obrazek mikroskopowy

Komórki wchodzące w skład wysp trzustkowych :